بررسی آیین های تدفینی عصر آهن i و ii در شمال غرب ایران

یکی از مهم¬ترین منابعی که می¬تواند در دوران پیش از تاریخ به منظور شناخت فرهنگ، اعتقادات و عملکردهای جوامع مختلف اطلاعاتی را در اختیار ما قرار دهد، مطالعه قبور است. متأسفانه به علت عدم مطالعه صحیح و روش¬های مناسب، مسائل و ابعاد تدفین به درستی شناخته نشده اند. از نظر مطالعات متعارف باستان شناسی، داده¬های تدفین مردگان و آداب و سنت¬های مرتبط با آن اطلاعات ارزشمندی را در زمینه جنبه¬های غیر مادی (معنوی) فرهنگ¬های پیش از تاریخ فراهم می ¬آورد. تبیین ابعاد غیر مادی فرهنگ¬های پیش از تاریخ ایران از جمله عصر آهن، به دلیل کمبود یا نبود رهیافت¬های نظری و روش شناسی مناسب یکی از پیچیده¬ترین شاخه¬های پژوهشی باستان شناسی به شمار می¬آید. با این حال با بررسی فراگیر و روش¬های دیگر تا حدودی می¬توان به موفقیت¬هایی دست یافت. یکی از این روش ها استفاده از داده¬های انسان¬شناسی و مراجعه به اطلاعات و مقایسه و تجزیه و تحلیل و طبقه بندی آنهاست. این دوران با شروع امپراطوری¬های عظیم پایان می¬یابد. از بین چندین مکان پیش از تاریخی انتخاب شده در شمال غرب، حسنلو کامل¬ترین گزارشات حفاری را داراست. بقیه مکان¬های پیش از تاریخی یا دارای گزارشات متوسطی هستند و یا دارای گزارشات ناقص و یا منتشر نشده¬ای هستند که هرگونه مقایسه کلی را با دشواری بسیاری رو به رو می¬سازند. روش تحقیق میدانی به صورت بررسی محیط و استفاده از روش مشاهده مستقیم و نقشه برداری از محیط بوده و تحقیقات کتاب خانه¬ای حتی الامکان بر اساس جدیدترین منابع در دسترس صورت گرفته است. در انواع تدفین باید توجه شود تدفین با معماری و نوع استقرار و مواد و مصالح آن هماهنگی دارد ولی ویژگی¬های محلی نیز دیده می¬شود چنانکه تدفین¬های خمره¬ای بیشتر در فلات مرکزی، تومولوس-ها و گورهایی با ساختارهای نعل اسبی در شمال غربی، دیده شده است. اولین و ساده¬ترین نوع تدفین که با استقرار موقت و فصلی سازگار است تدفین گودالی است. تدفین¬های زیر کف مربوط به روستا نشینی و در نهایت پیشرفت آن است. در مورد وضعیت تدفین و طرز قرارگیری اجساد تا آنجا که ممکن بوده به جنبه¬های آیینی و یا دیگر ضرورت¬ها اشاره شده است. برای اشیاء و آثاری که در قبور مشاهده می¬شود، نوع ساختار گورها، معماری، یادمان¬ها (سنگ¬های افراشته) و ارتباط آنها با متوفی، انواع تدفین (انفرادی-دسته جمعی) و ... تقسیم بندی¬هایی ارائه شده است. در فصل آخر که در واقع حاوی مجموع مباحث و شناخت کیفی آنهاست به بررسی جنبه¬ها و باورهای آیینی در ارتباط با محوطه¬های مورد بحث، پرداخته شده است. علت وجودی بعضی از پدیده¬ها بر اساس چنین تقسیم بندی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.